Hai cách chữa trị một căn bệnh thời hiện đại

| 2025-01-23 20:17:18

NDO - NDĐT- Trong hơn 10 năm qua, kể từ đầu Thiên kỷ mới tới nay, trên phạm vi toàn cầu xuất hiện một hiện tượng với tần xuất tới mức dần đã trở nên quen thuộc đối với cộng đồng quốc tế – các cuộc biểu tình đường phố chống chính phủ.

Với đủ mọi lý do, ban đầu có thể chỉ là một nhóm người hạn chế xuống đường nhằm bày tỏ sự phản đối một chính sách nào đó của chính phủ, nhưng sau đó mau chóng tập hợp được hàng trăm ngàn người tham gia, và nội dung phản kháng cũng vì thế mà dần thay đổi, thậm chí có nơi biến thành những cuộc bạo động đòi thay đổi quyền lực. Đơn cử một số cuộc biểu tình tiêu biểu như ở Bắc Phi – Trung Đông có phong trào “Mùa Xuân Ả rập”; châu Âu có các cuộc “cách mạng màu” hay phong trào “những người nổi giận”; tại Mỹ là “phong trào chiếm phố Wall”; còn ở châu Á là cuộc biểu tình tại Thái Lan hiện nay v.v..

Kết quả của các cuộc biểu tình cũng rất khác nhau: có những nơi chúng đã làm thay đổi căn bản tình hình chính trị – xã hội, nhưng có những nơi chúng chỉ làm gia tăng thêm sự bất ổn. Trong khuôn khổ bài báo, người viết không có mục đích lạm bàn sự đúng sai của các cuộc biểu tình này, nhưng nếu xét dưới góc độ quản lý vĩ mô, thì dù là hòa bình hay bạo lực, các cuộc biểu tình hiện đang gây rất nhiều khó khăn, tới mức được ví như một căn bệnh truyền nhiễm với độ lây lan cao đối với bất cứ chính phủ nào. Chính vì thế, việc tìm kiếm những phương thuốc hiệu quả nhằm chữa trị chúng có lẽ sẽ là điều hữu ích hơn. Với ý nghĩa đó, hai cuộc biểu tình tại Thái Lan và Ucraina hiện đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng quốc tế.

Điều này trước hết là vì sự giống nhau đến kỳ lạ của chúng. Dù xảy ra ở hai quốc gia cách nhau tới hàng chục nghìn cây số, nhưng các cuộc biểu tình ở Thái Lan và Ucraina lại như cùng từ một phiên bản. Cả hai cuộc biểu tình đều bắt đầu từ tháng 11-2013, với sự tham gia chủ yếu của các lực lượng đối lập: ở Thái Lan là đảng Dân chủ do thủ lĩnh Suthep Thaugsuban lãnh đạo; ở Ucraina là các đảng Tổ quốc (do Arseniy Yatsenyuk đứng đầu), đảng Udar (do cựu vô địch quyền anh hạng siêu nặng thế giới Vitali Klitschko lãnh đạo) và lực lượng phe dân tộc chủ nghĩa của Oleg Tyahnybok. Lý do xuống đường của phe biểu tình cũng khá trùng lặp: chống lại một đạo luật của chính phủ đương nhiệm. Các cuộc biểu tình của đảng Dân chủ bùng phát sau khi Hạ viện Thái Lan thông qua đạo luật ân xá (ngày 1-11-2013), còn ở Ucraina là sau khi Tổng thống Yanukovych từ chối ký một hiệp định kinh tế với Liên minh châu Âu (21-11-2013). Mục đích cũng như hành động của phe biểu tình cũng có bước leo thang như nhau – từ phản đối đạo luật tiến dần tới việc đòi lãnh đạo chính phủ phải từ chức; từ tuần hành hòa bình chuy??̉n sang những hành động quá khích như phong tỏa những trụ sở của các cơ quan chính phủ hay đụng độ với các lực lượng cảnh sát v.v. Hơn thế, Thái Lan và Ucraina đều có một vị trí địa-chính trị tương đồng – một vùng đệm quan trọng, một ngã ba tranh giành ảnh hưởng của các trung tâm quyền lực ở châu Á và châu Âu, và có lẽ vì thế mà các cuộc biểu tình này mau chóng bị quốc tế hóa, sự khác biệt chỉ là mức độ công khai hay ngấm ngầm mà thôi.

Nhưng có lẽ cách thức đối phó của chính phủ hai nước mới là điều mà cộng đồng quốc tế thực sự quan tâm hơn cả. Thủ tướng Thái Lan Yingluck Shinawatra đã đi theo con đường từ kiềm chế đến cứng rắn, Tổng thống Ucraina Yanukovych thì lại chọn biện pháp ngược lại.

Từ tháng 11 đến 12-2013, chính phủ Thái Lan luôn thi hành chính sách kiềm chế và kêu gọi tất cả các phe phái đối thoại. Quyết định giải tán quốc hội để tiến hành tổng tuyển cử trước thời hạn của Thủ tướng Yingliuck có thể coi là bước ngoặt chuy??̉n đổi hình thức đối phó với lực lượng biểu tình. Bởi cũng chính sau thời điểm đó, chính phủ lâm thời của Thủ tướng Yingluck đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp ở Bangkok và khu vực lân cận trong 60 ngày (ngày 21-1-2014), và đặc biệt, dù gặp rất nhiều cản trở của phe đối lập cũng như sự lo ngại bị đổ vỡ của chính Ủy ban bầu cử Thái Lan (ECT), cuộc bầu cử vẫn diễn ra đúng như dự kiến (ngày 2-2-2014). Trên thực tế, đúng là đã xảy ra những vụ đụng độ giữa hai phe ủng hộ và phản đối chính phủ, thậm chí đã có hơn chục người thiệt mạng và hơn trăm người bị thương, nhưng rõ ràng chính sách cứng rắn của chính phủ lâm thời Yingluck là có mức độ. Chính phủ không thi hành những biện pháp trấn áp người biểu tình dù đã có cơ sở là lệnh “tình trạng khẩn cấp”, quân đội thì vẫn tuyên bố trung lập.

Chính quyền của Tổng thống Yanukovych thì ngay từ đầu đã tiến hành các biện pháp cứng rắn đối với lực lượng biểu tình. Hàng trăm người biểu tình đã bị bắt giữ nhưng tình trạng lộn xộn tại thủ đô Kiev vẫn tiếp diễn, đặc biệt là sau khi chính phủ ký kết thỏa thuận với Nga (ngày 17-12-2014, Nga sẽ cho Ucraina vay 15 tỷ USD và giảm 1/3 giá khí đốt). Đạo luật chống biểu tình (được quốc hội thông qua hôm 16-1-2014) có thể coi là đỉnh điểm của chính sách cứng rắn, nhưng đồng thời lại cũng là điểm khởi đầu cho sự điều chỉnh theo hướng ngược lại của chính quyền Tổng thống Yanukovych. Sau cuộc gặp với các lực lượng đối lập (ngày 28-1-2014), Tổng thống Yanukovych đã tuyên bố bãi bỏ đạo luật chống biểu tình hôm 16-1 cũng như ra lệnh ân xá cho những người biểu tình bị bắt. Thậm chí, ngay sau khi quốc hội bãi bỏ đạo luật chống biểu tình, Thủ tướng Mykola Azarov đã xin từ chức mà như lời ông nói là hy vọng sự từ chức này sẽ "mở ra khả năng thỏa hiệp chính trị để giải quyết cuộc xung đột một cách hòa bình".

Như vậy, cho đến thời điểm hiện tại, tuy Thái Lan và Ucraina đã tiến hành hai cách chữa trị có thể nói là khá tương phản nhưng dường như lại đang có chung một kết quả: tình hình chính trị tại cả hai nước đều vẫn đang hết sức căng thẳng sau "đợt ??iều trị" trong gần ba tháng qua.

Tại Thái Lan, dù kết quả bầu cử chưa được công bố nhưng bất luận thế nào thì các cuộc biểu tình của phe đối lập chắc chắn vẫn sẽ diễn ra, đơn giản bởi đảng Dân chủ không tham gia bầu cử. Chính trường Thái Lan chỉ có thể trở lại bình thường khi có đầy đủ các phe nhóm lợi ích tham gia vào chính phủ mới. Một kịch bản nguy hiểm có thể xảy ra sau bầu cử là chính phủ mới sẽ tiến hành những biện pháp mạnh để giải tán các cuộc biểu tình bởi có đầy đủ cơ sở pháp lý. Trong trường hợp như vậy, sự chia rẽ trong xã hội Thái Lan sẽ ngày một sâu sắc hơn.

Tại Ucraina, cứ cho là trong thời gian tới, chính quyền của Tổng thống Yanukovych đạt được thỏa hiệp với các đảng đối lập, nhưng chắc chắn đó cũng chỉ là về việc phân chia quyền lực có tính tạm thời. Bởi lẽ, trước sau gì chính phủ hiệp thương (nếu có thể thành lập được) cũng sẽ phải đối mặt với sự lựa chọn nan giải – nghiêng về phía Nga hay EU, đây cũng chính là nút thắt dẫn đến tình trạng bất ổn của đất nước này trong thời gian qua.

Việc chính quyền Thái Lan và Ucraina chỉ thu được những kết quả hạn chế trong quá trình đối phó với các cuộc biểu tình chống chính phủ còn cho thấy tính phức tạp và hết sức khó khăn của nhiệm vụ này. Chỉ xét riêng về thành phần tham gia biểu tình cũng đã đủ sức nặng minh chứng cho điều này. Về lý thuyết, phần đông trong số lượng người tham gia biểu tình tại Thái Lan hay Ucraina không thể tham gia vào các hoạt động biểu tình dài ngày như vậy được, bởi đơn giản họ đều là người lao động. Như vậy, họ không chỉ được sự hậu thuẫn từ chính những sai lầm của chính phủ đương nhiệm trong công tác quản lý, điều hành đất nước, mà chắc chắn còn có sự trợ giúp từ những nguồn lực từ bên ngoài. Ngoài ra, các cuộc biểu tình còn là kết quả tất yếu của cuộc tranh giành quyền lực giữa các phe nhóm. Đây phải chăng cũng chính là sự nan giải của căn bệnh biểu tình đường phố thời đại tự do thương mại và kỹ thuật số?

Một điều hiển nhiên là dù với bất cứ lý do gì thì rõ ràng, các cuộc biểu tình đường phố đã và đang làm cho tình hình xã hội của bất cứ quốc gia nào, vốn đang gặp rất nhiều những khó khăn kinh tế, càng trở nên bất ổn hơn. Chính vì thế, dù sắp tới tình hình tại Thái Lan hay Ucraina có mau chóng ổn định lại hay không thì những biện pháp mà chính quyền hai nước đã làm nhằm lập lại trật tự dựa trên đặc thù văn hoá, điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội và môi trường luật pháp của mỗi nước, thực sự vẫn có những ý nghĩa nhất định đối với cộng đồng quốc tế.

Trang chủ Aztec's Treasure Entertainment