Ngày 26-6-2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 60/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 58/2012/NĐ-CP với 24 nội dung sửa đổi, bổ sung và có hiệu lực từ ngày 1-9-2015. Trong đó đáng chú ý là nội dung cho phép nới room (tỷ lệ sở hữu) cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia TTCK Việt Nam và không hạn chế nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào trái phiếu Chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp và rất được các nhà đầu tư nước ngoài trông đợi.

Tiếp đó, ngày 19-8-2015, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 123/2015/TT-BTC hướng dẫn hoạt động đầu tư nước ngoài trên TTCK Việt Nam đã khiến nhà đầu tư rất phấn khởi. Cùng với Nghị định số 60/2015/NĐ-CP, Thông tư 123/2015/TT-BTC có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-10-2015 sẽ vừa tăng độ mở cho thị trường, vừa bảo đảm khả năng kiểm soát cần thiết.

Tại sao phải nới room, nâng hạng?
Tại Hội nghị thành viên thị trường chứng khoán (TTCK) năm 2015, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Vũ Bằng khẳng định, trong một cơ chế hội nhập, khi đã gia nhập WTO và sắp gia nhập Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) thì Việt Nam không thể đứng ngoài hệ thống TTCK toàn cầu, bởi lẽ muốn huy động vốn từ thị trường toàn cầu thì chúng ta phải cải cách, nâng hạng thị trường”.

Trong một diễn biến khác, trước hơn 160 nhà đầu tư quốc tế tham dự Hội nghị xúc tiến đầu tư vào Việt Nam tại Hoa Kỳ hồi đầu tháng 7, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cũng cho biết, tổng giá trị c??c doanh nghiệp Nhà nước sẽ được cổ phần hóa ước đạt 25 tỷ USD, số lượng cổ phần chào bán ra bên ngoài khoảng 3,75 tỷ USD. Nhưng Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cũng thẳng thắn thừa nhận: “với giá trị lớn như vậy, nguồn tiền trong nước chắc chắn sẽ không đủ để hấp thụ hết số cổ phần nói trên. Do đó, Chính phủ Việt Nam đánh giá cao vai trò của các nhà đầu tư nước ngoài, trong đó có nhà đầu tư Hoa Kỳ trong tiến trình này”. Trên thực tế, ngoài lượng vốn đầu tư, các thông lệ quản trị doanh nghiệp tốt, công nghệ cập nhật đi cùng sẽ giúp cải thiện một cách thực chất chất lượng hàng hóa của TTCK Việt Nam.

Nhà đầu tư nước ngoài có thể sở hữu 100% công ty đại chúng
Theo các quy định mới của Nghị định số 60/2015/NĐ-CP, các nhà đầu tư nước ngoài có thể sở hữu 100% công ty đại chúng tại Việt Nam. Cụ thể:

a) Trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, thì thực hiện theo điều ước quốc tế;
b) Trường hợp công ty đại chúng hoạt động trong ngành, nghề đầu tư kinh doanh mà pháp luật về đầu tư, pháp luật liên quan có quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài thì thực hiện theo quy định tại pháp luật đó.
Đối với công ty đại chúng hoạt động trong ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện áp dụng đối với nhà đầu tư nước ngoài mà chưa có quy định cụ thể về sở hữu nước ngoài, thì tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa là 49%;
c) Trường hợp công ty đại chúng hoạt động đa ngành, nghề, có quy định khác nhau về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, thì tỷ lệ sở hữu nước ngoài không vượt quá mức thấp nhất trong các ngành, nghề (mà công ty đó hoạt động) có quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, trừ trường hợp điều ước quốc tế có quy định khác;
d) Đối với công ty đại chúng không thuộc các trường hợp quy định trên, tỷ lệ sở hữu nước ngoài là không hạn chế, trừ trường hợp Điều lệ công ty có quy định khác.

Gỡ khó cho thị trường trái phiếu
Ngày 31-8, Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia (UBGSTC) cho biết, phát hành trái phiếu Kho bạc Nhà nước từ đầu năm đến nay chỉ đạt xấp xỉ 94.300 tỷ đồng, tương đương 37,7% kế hoạch cả năm. Từ đầu tháng 8 đến ngày 26-8, Kho bạc Nhà nước (KBNN) vẫn chủ động duy trì lãi suất chào thầu ở mức cao, nhưng kết quả trúng thầu trái phiếu KBNN chỉ đạt giá trị 4.025 tỷ đồng tương đương tỷ lệ 38%. Sau khi Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh tỷ giá USD/VND, tỷ lệ trúng thầu TPCP đã giảm mạnh. Tỷ lệ trúng thấu TPCP kỳ hạn năm năm giảm từ mức 50%-100% (từ ngày 23-6 đến 12-8) xuống mức dưới 32% (từ ngày 13-8).

Với việc tỷ lệ trúng thầu xuống mức rất thấp trong các tuần gần đây, UBGSTC khuyến nghị: “KBNN cần có những điều chỉnh để đẩy mạnh phát hành TPCP trong bốn tháng còn lại của năm được triển khai đúng tiến độ”.

Chính vì vậy, việc Nghị định số 60/2015/NĐ-CP có hiệu lực, với những quy định mới chắc chắn sẽ tác động tích cực đến thị trường trái phiếu, vốn đang gặp rất nhiều khó khăn. Bởi vì theo quy định mới, nhà đầu tư nước ngoài được đầu tư không hạn chế vào trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương, trái phiếu doanh nghiệp, trừ trường hợp pháp luật có liên quan hoặc tổ chức phát hành có quy định khác;

Trường hợp phát hành trái phiếu chuyển đổi, tổ chức phát hành phải bảo đảm tỷ lệ sở hữu nước ngoài khi đến hạn chuyển đổi thành cổ phiếu hoặc đến thời hạn mua cổ phiếu tuân thủ quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài kể trên.

Nâng hạng từ “cận biên” lên “mới nổi”
Hiện các TTCK được phân loại thành ba nhóm từ thấp đến cao, gồm Thị trường cận biên (Frontier Market), Thị trường mới nổi (Emerging Market) và Thị trường phát triển (Developed Market). Trong khi, TTCK Việt Nam hiện đang được xếp vào nhóm Thị trường cận biên. Căn cứ theo danh sách tái xếp hạng của S&P DJ năm 2013, Việt Nam được khuyến nghị nằm trong danh sách nâng hạng lên Thị trường mới nổi. Đây là tín hiệu tốt để Việt Nam có thể được nâng hạng. Tuy nhiên, để chính thức được đưa vào danh sách các Thị trường mới nổi, Việt Nam cần có các chính sách và hoạt động đồng bộ của các thành viên thị trường và cơ quan quản lý Nhà nước.

Theo đó, TTCK Việt Nam phải đáp ứng được sáu tiêu chí:
Thứ nhất là cần mở rộng quy mô và thanh khoản của TTCK. Theo đó, cần từng bước xem xét cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ tỷ lệ cao hơn tại các doanh nghiệp, lĩnh vực mà Nhà nước không cần kiểm soát.
Thứ hai, Sở GDCK cần hoàn thiện thể chế và hạ tầng công nghệ theo hướng xây dựng thống nhất một Sở GDCK (hiện ở Việt Nam vẫn đang vận hành song song hai Sở GDCK Hà Nội và TP Hồ Chí Minh) với hệ thống giao dịch hiện đại, cấu trúc lại cơ sở hàng hóa, điều kiện niêm yết theo hướng chia tách các bảng giao dịch với các tiêu chí rõ ràng.
Thứ ba, việc đăng ký giao dịch chứng khoán cần tiết giảm các thủ tục hành chính, bổ sung mục về nhà đầu tư là người cư trú và người không cư trú.
Thứ tư, đẩy mạnh công bố thông tin doanh nghiệp và thiết lập hệ thống kế toán theo chuẩn mực quốc tế.
Thứ năm, cần lập trung tâm giải đáp thắc mắc cho nhà đầu tư nước ngoài.
Thứ sáu, cần có chiến lược hội nhập quốc tế theo chiều sâu, tận dụng sự hỗ trợ của các nước có thị trường phát triển.

Hiện nay, cơ quan quản lý TTCK đang nỗ lực thực hiện các giải pháp đồng bộ để nâng hạng thị trường từ “thị trường cận biên” lên “thị trường mới nổi”. Vì vậy, có thể thấy rằng, việc tăng độ mở của thị trường thông qua việc mở “room” là động lực quan trọng để đẩy nhanh lộ trình nâng hạng thị trường.