Trong đó, chuyển đổi năng lượng được đưa ra như một mục tiêu ưu tiên của COP28 và là chìa khoá mở ra một siêu chu kỳ kim lo??i, vốn đóng vai trò không thể thiếu cho tham vọng giảm lượng khí thải toàn cầu. Dẫn đầu Đông Nam Á về chuyển đổi năng lượng sạch, đặc biệt là đi??n tái tạo, Việt Nam không nằm ngoài quá trình...
Xanh hóa ngành đi??n là mục tiêu trọng đi??m của Việt Nam
Từ ngày 30/11 đến ngày 12/12, COP28 diễn ra tại Dubai, UAE với gần 200 quốc gia tham dự, trong đó có Việt Nam. Việt Nam muốn cho các nước thấy những cố gắng trong thời gian qua về thích ứng với biến đổi, đồng thời, tiếp tục huy động nguồn lực, tăng cường quan hệ hợp tác quốc tế nhằm triển khai thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng “0”, đặc biệt là kế hoạch xanh hóa ngành đi??n.
Theo Ủy ban châu Âu (EC), phát thải CO2 ra môi trường của nước ta vào năm 2022 đạt mức 327 triệu tấn. Trong đó, lĩnh vực đi??n vẫn là phân khúc phát thải cao nhất, đạt 131 triệu tấn CO2, chiếm 40% tổng lượng khí thải và đang có xu hướng mở rộng nhanh hơn so với giai đoạn trước đó. Tiếp sau đó là lĩnh vực công nghiệp với lượng phát thải hơn 85 triệu tấn CO2 và lĩnh vực công nghiệp chế biến đạt 54 triệu tấn CO2.
“Không chỉ riêng Việt Nam, ngành đi??n vẫn luôn là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch đạt mức phát thải bằng 0 vào năm 2050 của nhiều quốc gia trên thế giới. Do đó, việc giảm phát thải CO2 từ lĩnh vực đi??n, thông qua các nguồn năng lượng tái tạo, sẽ đóng góp rất lớn vào mục tiêu chống biến đổi khí hậu. Các mặt hàng kim lo??i thường đóng vai trò chủ chốt trong quá trình xây dựng hệ thống hạ tầng xanh. Với khả năng tái chế, xu thế tiêu thụ kim lo??i dự kiến sẽ bùng nổ trong thập kỷ tới”, ông Phạm Quang Anh, Giám đốc Trung tâm Tin tức Hàng hóa Việt Nam cho biết.
Kim lo??i sẽ lên ngôi khi nguồn đi??n tái tạo được thúc đẩy
Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), hầu hết các quốc gia đang đẩy mạnh nguồn đi??n gió, cũng như năng lượng mặt trời trong những năm gần đây thay vì áp dụng những nguồn đi??n sạch quen thuộc như: đi??n hạt nhân, thủy đi??n.
Việt Nam cũng đã đặt ra những mục tiêu phù hợp với sự thay đổi của thế giới. Theo Quy hoạch Điện VIII, Chính phủ nước ta đặt mục tiêu chuyển dịch từ thủy đi??n sang áp dụng đi??n gió, cùng với đi??n mặt trời, lần lượt chiếm 29,4% và 34,4% tổng công suất nguồn đi??n cho đến năm 2050.
Để phát triển hai nguồn đi??n trên, nguồn cung kim lo??i cần được đáp ứng đầy đủ. Thông thường, mỗi 1 megawatt (MW) công suất trong đi??n gió ngoài khơi sẽ tiêu thụ 8.000kg đồng, 240kg niken, trong khi đó đi??n gió trên bờ cần 2.900kg đồng, 404kg niken.
Đối với một tua-bin gió 3MW có thể chứa tới 4.700kg đồng với 53% nhu cầu đến từ cáp và hệ thống đi??n, 24% từ các bộ phận phát đi??n, 4% từ máy biến áp và 19% đến từ máy biến áp tua-bin. Ngoài ra, 2.000kg niken được sử dụng trong tua-bin gió với mục đích chính là tăng độ bền và độ dẻo dai của các hợp kim thép.
Bên cạnh đó, mặc dù số lượng bạc được sử dụng không quá nhiều trong các tấm pin mặt trời. Tuy nhiên, bột bạc là một chất cần thiết để thu thập và vận chuyển electron từ lớp N sang lớp P của tế bào quang đi??n, tạo ra dòng đi??n.
Sau COP28, vai trò của kim lo??i trong năng lượng tái tạo sẽ càng được đẩy mạnh để phù hợp với mục tiêu được đề ra, đồng thời những gói tài trợ được thông qua sẽ thúc đẩy quá trình “xanh” hóa của các quốc gia mới nổi. Trong đó, Việt Nam dự kiến nhận được 15,5 tỷ USD để chuyển đổi sang năng lượng sạch với các lĩnh vực chính là năng lượng mặt trời, đi??n gió.
Việt Nam đang nỗ lực tự chủ nguồn cung kim lo??i
Với khoản tài trợ sau COP28, Việt Nam cần nhanh chóng thúc đẩy tăng trưởng công suất tái tạo để đạt được mục tiêu của Quy hoạch Điện VIII, cao hơn là Thỏa Thuận Paris. Như vậy, phát triển chuỗi cung ứng kim lo??i sẽ là cấp thiết đối với quá trình chuyển đổi năng lượng.
Chính vì nhận thấy tầm quan trọng của các kim lo??i trong quá trình “xanh” hóa nguồn đi??n như: đồng, bạc, niken, Chính phủ đã có những chủ trương để bảo đảm nguồn cung trong tương lai. Điển hình là Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến quặng vàng, đồng, niken, molipden đến năm 2025 và Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng kim lo??i trong thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, với mục tiêu tổng quát là tài nguyên khoáng sản hướng tới mục tiêu trung hòa carbon.
Trên thực tế, Việt Nam hiện có 3,8 triệu tấn trữ lượng niken, cùng với chủ trương thúc đẩy khai thác, nên nguồn cung tương đối bảo đảm so với nhu cầu đạt mức 1.200 tấn vào năm 2020. Tuy nhiên, đối với đồng, kim lo??i chủ chốt cho năng lượng tái tạo được McKinsey đánh giá sẽ thiếu hụt khoảng 6,5 triệu tấn trên toàn cầu vào năm 2031. Tại Việt Nam, trữ lượng đồng chỉ đạt 1,8 triệu tấn, so với nhu cầu tiêu thụ hàng năm đạt khoảng 200.000 tấn, và sẽ còn tăng nhanh trong giai đoạn tới.
Bên cạnh đó, nước ta cũng không có nhiều mỏ bạc mà chủ yếu thu thập dưới dạng sản phẩm phụ trong quá trình khai thác các kim lo??i khác, nên sản lượng không cao, chất lượng thấp.
Vì vậy, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, bên cạnh chủ động nguồn cung thì cánh cửa hợp tác thương mại quốc tế để bảo đảm nhập khẩu các kim lo??i công nghiệp cũng được xem xét. Ngoài ra, việc đẩy mạnh khả năng tái chế kim lo??i cũng góp phần giảm áp lực nguồn cung.
“Trong bối cảnh các tổ chức lớn đang dự báo thị trường niken và thị trường đồng sẽ thặng dư trong vài năm tới, do bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều khó khăn, giá các mặt hàng kim lo??i trên có thể vẫn còn gặp áp lực trong ngắn hạn. Tuy nhiên, nhu cầu tiêu thụ có thể tăng mạnh trong dài hạn do quá trình chuyển đổi năng lượng được thúc đẩy, đặc biệt là sau các sự kiện quan trọng như COP28. Vậy nên, những năm tới sẽ là thời đi??m thích hợp để đầu tư vào kim lo??i, đón đầu xu thế tương lai”, ông Quang Anh đánh giá.